Χιλιάδες είναι εκείνοι που αδημονούν, ερώτημα όμως αποτελεί πόσοι, τελικά, θα καταφέρουν να επωφεληθούν από τις ευνοϊκές διατάξεις του νέου νόμου για τη ρύθμιση των οφειλών των υπερχρεωμένων νοικοκυριών, ο οποίος ψηφίστηκε τις προηγούμενες ημέρες από τη Βουλή και θα τεθεί σε ισχύ από την 1η Σεπτεμβρίου.
Για πρώτη φορά στην Ελλάδα δίνεται η δυνατότητα σε όσους βρίσκονται αποδεδειγμένα σε οικονομική αδυναμία, να ρυθμίσουν (με σχετικά απλό τρόπο) μέρος των χρεών τους και να διαγράψουν τις υπόλοιπες οφειλές τους. Ωστόσο, μένει να φανεί στην πράξη πόσοι και ποιοι από όσους αισθάνονται σήμερα να τους πνίγουν τα δάνεια και οι υποχρεώσεις, θα ευνοηθούν.
Στη συνέντευξη που ακολουθεί, ο βουλευτής Μεσσηνίας του ΠΑΣΟΚ Δ. Κουσελάς εκτιμά πως χιλιάδες θα είναι τα νοικοκυριά που θα επιδιώξουν να κάνουν χρήση των ευεργετικών διατάξεων του νέου πλαισίου. Προειδοποιεί, όμως, ότι ο νόμος δεν προορίζεται να γίνει αντικείμενο εκμετάλλευσης από όσους επιδιώξουν να αποφύγουν τις υποχρεώσεις τους.
Αυτή την εβδομάδα συζητήθηκε στη Βουλή το νομοσχέδιο για τη ρύθμιση των οφειλών υπερχρεωμένων καταναλωτών και επαγγελματιών. Γιατί αυτές οι τόσο αναγκαίες ρυθμίσεις άργησαν τόσο;
Αυτές οι ρυθμίσεις έπρεπε να ισχύουν στη χώρα μας εδώ και χρόνια, όπως συμβαίνει στο εξωτερικό. Τουλάχιστον, θα μπορούσαν να ισχύουν εδώ και ένα χρόνο, όταν φέραμε στη Βουλή την αντίστοιχη πρόταση νόμου, την οποία απέρριψε η τότε κυβέρνηση της Ν.Δ. Υπήρξα, άλλωστε, εκ των βασικών συντελεστών στη διαμόρφωση εκείνης της πρότασης.
Αμέσως μετά τις εκλογές, σε υλοποίηση της προεκλογικής μας δέσμευσης, το υπουργείο Οικονομίας και Ανάπτυξης κίνησε μια ευρεία διαδικασία διαβούλευσης πάνω στο αντίστοιχο νομοσχέδιο. Η διαβούλευση έκλεισε με την αναγκαία λήψη της γνώμης της Ευρωπαϊκής Κεντρικής Τράπεζας, η οποία δόθηκε στα τέλη Απριλίου του 2010. Το τελικό σ.ν, που έλαβε υπόψη όλα τα παραπάνω, κατατέθηκε στις 30 Ιουνίου στη Βουλή και αυτή την εβδομάδα αναμένεται να ψηφιστεί από την Ολομέλεια.
Η διαδικασία πήρε αναμφίβολα αρκετό χρόνο, έπρεπε όμως να ξεπεραστούν κάποια διαδικαστικά ζητήματα ή ενστάσεις, που θα τα βρίσκαμε μπροστά μας στην εφαρμογή. Σε συνέχεια των ρυθμίσεων που έγιναν για τις οφειλές των επιχειρήσεων και των αγροτών, σήμερα παρέχεται ισορροπημένη και, πιστεύω, βιώσιμη διέξοδος στην επαπειλούμενη οικονομική και κοινωνική περιθωριοποίηση χιλιάδων υπερχρεωμένων συμπολιτών μας.
Μήπως οι ρυθμίσεις αυτές επιβραβεύουν τους κατά σύστημα κακοπληρωτές;
Κάθε άλλο! Οι ρυθμίσεις αφορούν στους οφειλέτες ή και τους εγγυητές των οποίων τα περιουσιακά στοιχεία, τα τρέχοντα ή και τα προσδοκώμενα εισοδήματά τους, αποδεδειγμένα δεν επαρκούν για την κάλυψη των σωρευμένων υποχρεώσεών τους από καταναλωτικά και στεγαστικά δάνεια, κάρτες κ.λπ.
Το νομοσχέδιο, όχι μόνο δεν επιβραβεύει αυτούς που με δόλιο τρόπο προσπαθούν να αποφύγουν τις υποχρεώσεις τους, αλλά προβλέπει ποινικές ευθύνες και ανάκληση οποιασδήποτε ευνοϊκής ρύθμισης –απαλλαγής τους από υποχρεώσεις, αν αποδειχθεί ότι έκαναν ψευδή δήλωση, αν αποσιώπησαν ή απέκρυψαν υπάρχον ή μεταγενέστερο εισόδημα, ακόμα και μετά την παρέλευση της προβλεπόμενης δοκιμαστικής 4ετίας.
Στόχος είναι ο απεγκλωβισμός από τα χρέη και το νέο ξεκίνημα του οφειλέτη, μετά τη συνεπή υλοποίηση από αυτόν ενός προγράμματος εξόφλησης μέρους των χρεών, στα όρια των πραγματικών του δυνατοτήτων και απαλλαγής του από τα υπόλοιπα. Και ακριβώς για να μην παγιώνονται καταστάσεις και πρακτικές, κάθε οφειλέτης μπορεί να κάνει χρήση αυτής της διαδικασίας μόνο μια φορά.
Ποια χρέη καλύπτονται από αυτές τις ρυθμίσεις;
Το νομοσχέδιο αφορά σε φυσικά πρόσωπα-καταναλωτές, καθώς και στους επαγγελματίες, εκτός από εμπόρους, για τους οποίους ο νόμος προβλέπει ήδη μια διαδικασία πτώχευσης. Καλύπτονται όλα τα χρέη προς τράπεζες και τρίτους, με εξαίρεση τις οφειλές από αδικοπραξία που διαπράχθηκε με δόλο, τα διοικητικά πρόστιμα, τις χρηματικές ποινές, οφειλές από φόρους και τέλη προς το Δημόσιο και τις εισφορές προς τους Οργανισμούς Κοινωνικής Ασφάλισης, για τις οποίες υπάρχουν, κατά κανόνα, άλλες ρυθμίσεις.
Δεν υπάγονται οφειλές που έχουν αναληφθεί το τελευταίο έτος πριν από την υποβολή της αίτησης για ρύθμιση. Αν ο οφειλέτης θέλει να τις ρυθμίσει και αυτές, θα πρέπει να υποβάλει την αίτησή του, αφού περάσει ένας χρόνος από την ανάληψή τους.
Με ποια διαδικασία ρυθμίζονται αυτά τα χρέη;
Σχηματικά, έχουμε 4 βασικά στάδια:
-Στο πρώτο στάδιο, επιχειρείται η εξωδικαστική ρύθμιση των χρεών του οφειλέτη με τους πιστωτές του, με τη στήριξη του Συνηγόρου του Καταναλωτή ή δικηγόρου.
-Αν το πρώτο στάδιο αποτύχει, τότε ο οφειλέτης μπορεί να προσφύγει στο Ειρηνοδικείο, ακόμη και χωρίς δικηγόρο, καταθέτοντας αίτηση που περιλαμβάνει: α) τα περιουσιακά στοιχεία και εισοδήματα του ιδίου και της συζύγου του, β) κατάσταση πιστωτών, κυρίως τραπεζών (οφειλή, κεφάλαιο, τόκοι), γ) σχέδιο για τη ρύθμιση των οφειλών (μηνιαία δόση) και δ) πρόσκληση όλων των πιστωτών για ρύθμιση. Η αίτηση δεν επιφέρει αυτόματη αναστολή δόσεων. Ο δανειολήπτης πρέπει να πληρώνει κανονικά τις δόσεις που οφείλονται μετά την κατάθεση της αίτησης, όχι όμως και τις ήδη καθυστερούμενες. Αν οι πιστωτές έχουν αντίρρηση στο σχέδιο, γίνεται νέα πρόταση του οφειλέτη.
-Σε τρίτο στάδιο, η νέα πρόταση κρίνεται από το Ειρηνοδικείο, που δικάζει κατά προτεραιότητα αυτές τις υποθέσεις. Για επικύρωση του σχεδίου απαιτείται συναίνεση πιστωτών, που να εκπροσωπούν τουλάχιστον 50% των οφειλών. Αν δεν υπάρχει συμφωνία, κρίνει το δικαστήριο, το οποίο αποφασίζει το αργότερο σε ένα εξάμηνο τη μηνιαία δόση του δανειολήπτη για τέσσερα χρόνια, για την αποπληρωμή μέρους των οφειλών που το ίδιο θα κρίνει ως εφικτό. Το δικαστήριο μπορεί να ορίσει αποπληρωμή και κάτω του 10% των συνολικών οφειλών τους, με ειδικές προβλέψεις για ανέργους, άτομα με προβλήματα υγείας κ.λπ. Παρακολουθεί, όμως, κάθε οικονομική μεταβολή, την οποία άλλωστε οφείλει να δηλώνει ο κάθε υπαγόμενος στη ρύθμιση. Γι’ αυτό, η δόση επαναξιολογείται από το ίδιο δικαστήριο ανά εξάμηνο, ανάλογα με τις μεταβολές της οικονομικής κατάστασης του οφειλέτη.
-Σε τέταρτο στάδιο, η τυχόν υπάρχουσα περιουσία του οφειλέτη πωλείται, από τη ρευστοποίηση όμως αυτή εξαιρείται η πρώτη κατοικία, για να μην πληγεί το επίπεδο διαβίωσης του ιδίου και της οικογένειάς του. Για να τη σώσει, ο δανειολήπτης αναλαμβάνει να εξοφλήσει, μέχρι και σε 20 χρόνια και με ενδεχόμενη περίοδο χάριτος, το 85% της εμπορικής αξίας της. Αυτή η διαδικασία είναι ανεξάρτητη από τη μηνιαία δόση αποπληρωμής των λοιπών χρεών. Μετά το τέλος της τετραετίας και εφόσον το πρόγραμμα αποπληρωμής που ορίστηκε από το δικαστήριο τηρείται, τα υπόλοιπα χρέη παραγράφονται.
Και τι γίνεται, αν ήδη υπάρχουν μέτρα αναγκαστικής εκτέλεσης κατά του οφειλέτη;
Η υποβολή της αίτησης για υπαγωγή στη ρύθμιση δεν επιφέρει αναστολή. Ο οφειλέτης, ή όποιος άλλος έχει νόμιμο συμφέρον, μπορεί ωστόσο να ζητήσει, με τη διαδικασία των ασφαλιστικών μέτρων, αναστολή μέχρι να εκδικαστεί η αίτηση ρύθμισης των οφειλών του.
Πότε θα μπορούν να υποβληθούν αιτήσεις υπαγωγής στη ρύθμιση;
Το νωρίτερο σε 4 μήνες μετά τη δημοσίευση του νόμου στο ΦΕΚ, έτσι ώστε να ενισχυθούν σε δυναμικό και να προετοιμαστούν κατάλληλα τα τοπικά Ειρηνοδικεία. Στο μεταξύ, οι υπερχρεωμένοι οφειλέτες μπορούν να ξεκινήσουν την πρώτη φάση του εξώδικου συμβιβασμού με τους πιστωτές τους. Προβλέπεται, μάλιστα, αναστολή των πλειστηριασμών της μοναδικής κατοικίας, έτσι ώστε οι οφειλέτες σε μόνιμη αδυναμία αποπληρωμής να μπορούν να κάνουν χρήση της αντίστοιχης ευεργετικής διάταξης του νομοσχεδίου.
Συνολικά, ποια θα είναι τα οφέλη από αυτές τις ρυθμίσεις και τι θα πρέπει ακόμα να γίνει;
Το νομοσχέδιο θα κριθεί στην εφαρμογή του. Θα ήταν, ωστόσο, προτιμότερο η προηγούμενη κυβέρνηση να είχε προλάβει την κοινωνική μάστιγα της υπερχρέωσης, αντί να προσπαθούμε τώρα εμείς να τη θεραπεύσουμε εκ των υστέρων και σε μια εξαιρετικά δύσκολη συγκυρία.
Οι επιθετικές πολιτικές πωλήσεων των τραπεζών, τα πανωτόκια, τα «ψιλά γράμματα» -για τα οποία είχαμε εγκαίρως και επανειλημμένα προειδοποιήσει, δυστυχώς σε ώτα μη ακουόντων-, η αδιέξοδη προσπάθεια των νοικοκυριών να καλύψουν τις απώλειες εισοδήματος με δανεικά, αλλά και τα στρεβλά καταναλωτικά πρότυπα, πυροδότησαν την υπερχρέωση.
Αυτό το νομοσχέδιο προσπαθεί να αποτρέψει τον οικονομικό και κοινωνικό αφανισμό χιλιάδων συμπολιτών μας, που πραγματικά αδυνατούν να ανταπεξέλθουν στις σωρευμένες υποχρεώσεις τους, χωρίς να επιβραβεύει δόλιες συμπεριφορές. Να διασφαλίσει σε λογικά και εφικτά πλαίσια την ικανοποίηση των πιστωτών τους, για μέρος τουλάχιστον των απαιτήσεων, που είχαν ήδη περάσει «στο κόκκινο».
Ελπίζω σύντομα αυτές οι ρυθμίσεις να συμπληρωθούν από ένα αποτελεσματικό πλαίσιο συμβουλευτικής υποστήριξης των πολιτών για την αποτελεσματική διαχείριση των δανείων και οφειλών τους, ένα πλαίσιο που ήδη προτίθεται να θεσπίσει η κυβέρνηση στο πλαίσιο του ΕΣΠΑ.
